Μια από τις πιο συνηθισμένες καταστάσεις που επηρεάζουν την ακοή των παιδιών είναι η παρουσία υγρού στο μέσο ους. Φυσιολογικά, το μέσο ους είναι γεμάτο με αέρα. Οι αεροφόροι χώροι του μέσου ωτός συνδέονται με το πίσω μέρος της μύτης μέσω της στενής ακουστικής σάλπιγγας. Ο ρόλος της ακουστικής σάλπιγγας είναι διττός:
- Να μεταφέρει αέρα στο μέσο ους. Αυτό είναι αναγκαίο διότι το οξυγόνο από το μέσο ους απορροφάται από το αίμα διαμέσου του επιθηλίου του μέσου ωτός. Αυτό θα προκαλούσε μια μείωση στην πίεση του μέσου ωτός, γεγονός που θα έκανε τον τυμπανικό υμένα να καμφθεί προς τα μέσα και έτσι να προκαλέσει διαταραχή της ακοής.
- Να επιτρέπει στη βλέννα που παράγεται φυσιολογικά μέσα στο μέσο ους να διαφεύγει προς τη μύτη κι έτσι να εμποδίζεται η συσσώρευση.
Μετά από προσβολές κρυολογήματος, πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από προσωρινή αδυναμία της ακουστικής σάλπιγγας να απομακρύνει τη βλέννα που παράγεται από το επιθήλιο του μέσου ωτός ως απόκριση προς την ιογενή λοίμωξη. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ένα αφτί αποφραγμένο κι ενίοτε επώδυνο, με απώλεια της ακοής και συχνά με την αίσθηση ότι ο ασθενής μπορεί να ακούει τη φωνή του (αυτοφωνία). Η κατάσταση αυτή ονομάζεται οξεία μέση εκκριτική ωτίτιδα και συνήθως βελτιώνεται σε διαστήματα λίγων εβδομάδων χωρίς θεραπεία.
Σε ασθενείς που εμφανίζουν συχνές προσβολές κρυολογήματος ή που εμφανίζουν αλλεργίες ή που είναι ευαίσθητοι στους περιβαλλοντικούς ρυπαντές, όπως ο καπνός του τσιγάρου, είναι δυνατόν να υπάρχει μια συνεχής παραγωγή βλέννας. Αν αυτή αδυνατεί να απομακρυνθεί, το σύστημα του μέσου ωτός αποφράσσεται απλό τη βλέννα που έχει παγιδευτεί μέσα σε αυτό. Το να προσπαθεί κανείς να αντιμετωπίσει αυτό είναι σα να προσπαθεί να βγάλει το περιεχόμενο από ένα μεταλλικό κουτί που έχει ένα πολύ στενό στόμιο. Όταν το υγρό παραμείνει για 3 μήνες ή και περισσότερο, η κατάσταση καλείται « κολλώδες αφτί» – με άλλα λόγια είναι μια χρονιά μέση εκκριτική ωτίτιδα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται επίσης μέση ωτίτιδα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται επίσης μέση ωτίτιδα με διίδρωμα (ιδίως στην Αμερική) ή σε κάποιες περιπτώσεις και διίδρωμα του μέσου ωτός. Η ανωτέρω κατάσταση πλήττει περισσότερο τα αγόρια από τα κορίτσια και είναι χειρότερη το χειμώνα παρά το καλοκαίρι. Μπορεί να συμβεί σε ολόκληρη την παιδική ηλικία, αλλά η επίπτωση της φαίνεται να σχηματίζει δύο αιχμές στα 2 και στα 5 χρόνια, αν και οι λόγοι για αυτό δεν είναι σαφείς.
Η συγκέντρωση του υγρού στο μέσο ους προκαλεί μια μέτριας βαρύτητας απώλεια της ακοής που σπάνια είναι χειρότερη από ένα επίπεδο ακοής 45db. Ωστόσο, αυτό μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην εκμάθηση της ομιλίας σε περίπτωση που η κατάσταση ξεκινά όταν το παιδί είναι πολύ μικρό ή να οδηγήσει σε ανεπαρκή ανάπτυξη των ικανοτήτων στον λόγο και του λεξιλογίου όταν η όλη κατάσταση ξεκινά αργότερα.
Μπορεί να παρατηρηθούν και αλλαγές στη συμπεριφορά και τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν απώλεια της προσοχής, να είναι νευρικά και επιθετικά, απόμακρα ή εσωστρεφή. Μπορεί να δημιουργούν φανταστικά πρόσωπα ως φίλους. Η εγκατεστημένη χρόνια μέση εκκριτική ωτίτιδα ( ΧΜΕΩ ) σπάνια είναι επώδυνη, αλλά το έκκριμα μπορεί να μολυνθεί και τότε αναπτύσσονται έντονος πόνος και πυρετός μέχρι να ραγεί ο τυμπανικός υμένας , οπότε και εξέρχεται το βλεννώδες, οργανωμένο πυώδες έκκριμα (οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα).
Τα περισσότερα παιδιά με εγκατεστημένη ΧΜΕΩ τελικά επανέρχονται χωρίς θεραπεία, με τον αριθμό των ασθενών να μειώνεται στο μισό κάθε 3-4 μήνες που περνούν. Ωστόσο, όλα τα παιδιά δεν αναρρώνουν αυτόματα και υπάρχει μια μικρή ομάδα, περίπου 5% αυτών που ξεκινούν με ΧΜΕΩ και συνεχίζουν να έχουν προβλήματα με μεταβολές στον τυμπανικό υμένα, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή νόσο (βλέπε διάτρηση τυμπανικού υμένα και χολοστεάτωμα).
Η θεραπεία της ΧΜΕΩ είναι δύσκολη και σε μερικές περιπτώσεις αποτελεί αντικείμενο διχογνωμίας. Δεδομένου ότι τα περισσότερα παιδιά ανανήπτουν χωρίς καμιά θεραπεία, μερικοί γιατροί προτείνουν ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να χορηγηθούν στα παιδιά ακουστικά βοηθήματα και να αντιμετωπιστούν οι λοιμώξεις που εμφανίζονται. Παρ’ όλο που αυτή η αντιμετώπιση μπορεί να είναι αποτελεσματική για πολλά παιδιά, υπάρχει μια μικρή ομάδα παιδιών που θα υποστούν μόνιμη και μη αναστρέψιμη βλάβη στον τυμπανικό υμένα και το μέσο ους αν εφαρμοστεί αυτή η πολιτική της αναμονής.
Κλινικές δοκιμές με χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής έδειξαν ότι σε κάποια αλλεργικά παιδιά τα ενδορρινικά στεροειδή, χορηγούμενα είτε υπό τη μορφή σταγόνων είτε υπό τη μορφή σπρέι, βοηθούν στην αναστροφή της κατάστασης, αλλά αυτή η αγωγή δεν είναι πάντα αποτελεσματική.
Η χειρουργική επέμβαση συνίσταται στον επαναερισμό του μέσου ωτός με τη βοήθεια ενός μικρού σωληνίσκου αερισμού με διάμετρο περίπου 1,5 χιλ. Ο σωληνίσκος εισάγεται διαμέσου μιας μικρής τομής που γίνεται στον τυμπανικό υμένα (μυριγγοτομή) και επιτρέπει την είσοδο αέρα στην κοιλότητα του μέσου ωτός, έτσι ώστε η βλέννα να μπορεί να αποχετευτεί διαμέσου της ακουστικής σάλπιγγας. Ο αερισμός φαίνεται να βοηθά και το επιθήλιο του μέσου ωτός να επιστρέψει στο φυσιολογικό. Σε κάποιες περιπτώσεις, η εισαγωγή του σωληνίσκου συνοδεύεται από αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων, διότι στο 25% των παιδιών αυτό βοηθά στην επιτάχυνση της φυσικής λύσης της κατάστασης.
Για τα παιδιά με εγκατεστημένη ΧΜΕΩ, η μόνη θεραπεία που επαναφέρει άμεσα την ακοή είναι η εισαγωγή ενός λειτουργικού σωληνίσκου. Δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι η παραμονή ενός σωληνίσκου με μια τρύπα στον τυμπανικό υμένα καθιστά το παιδί πιο ευαίσθητο σε λοιμώξεις του μέσου ωτός μετά την κολύμβηση. Οι περισσότεροι ΩΡΛ χειρουργοί, συμβουλεύουν τους γονείς να είναι προσεκτικοί όταν λούζουν τα παιδιά τους, διότι το σαπουνόνερο έχει χαμηλή επιφανειακή τάση, γεγονός που κάνει το νερό «λεπτότερο « και έτσι είναι πιο εύκολο για το βρώμικο σαπουνόνερο να φτάσει στο μέσο ους και να δημιουργήσει προβλήματα. Δεν υπάρχουν περιορισμοί στις αεροπορικές πτήσεις για παιδιά με σωληνίσκο και μάλιστα, μια πλήρως αεριζόμενη κοιλότητα του μέσου ωτός κάνει την πτήση ευκολότερη.
Ο τυμπανικός υμένας είναι ένα ζωντανό, αναπτυσσόμενο μέρος του σώματος και σταδιακά μετακινεί τον σωληνίσκο και τελικά τον απορρίπτει μέσα στον έξω ακουστικό πόρο μετά από 6 έως 9 μήνες. Κάποιοι σωληνίσκοι βγαίνουν γρηγορότερα και κάποιοι άλλοι διαρκούν περισσότερο. Η παραμονή ενός σωληνίσκου στον τυμπανικό υμένα έχει ελάσσονες ανεπιθύμητες ενέργειες. Σε μερικά παιδιά όταν ο σωληνίσκος απορροφηθεί παραμένει μια μικρή οπή που δεν μπορεί να επουλωθεί. Στα πρώτα στάδια αυτό δεν είναι τόσο κακό, διότι η οπή λειτουργεί ως παροχέτευση. Σε βάθος χρόνου, όμως, και όταν το παιδί έχει ξεπεράσει τη φάση της ΧΜΕΩ, η οπή μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα και να χρειαστεί να επισκευαστεί, αν συνεχίζει να προκαλεί λοιμώξεις όταν εισέλθει νερό στο αφτί.
Ο τυμπανικός υμένας επίσης, μπορεί ελαφρώς να διαταθεί από την παραμονή του σωληνίσκου και αντιδρά με τη δημιουργία ασβεστωδών εναποθέσεων στις περιοχές διάτασης. Αυτές οι εναποθέσεις χαρακτηρίζονται ως σκλήρυνση του τυμπανικού υμένα και, με εξαίρεση τις περιπτώσεις που είναι ιδιαίτερα έντονες (που είναι σπάνιο γεγονός), δεν έχουν καμία επίδραση στην ακοή ή στην ικανότητα αντιμετώπισης μεταβολών της πίεσης .
Σε κάποιες περιπτώσεις η ΧΜΕΩ μπορεί να υποτροπιάσει μετά την αποβολή του σωληνίσκου, οπότε μπορεί να χρειαστεί η τοποθέτηση ενός νέου ζεύγους σωληνίσκων αν έχει επηρεαστεί η ακοή ή τον τυμπανικό υμένα έχει υποστεί αλλοιώσεις τέτοιες που μπορούν να οδηγήσουν σε μακροχρόνια προβλήματα. Μια μικρή ομάδα παιδιών χρειάζονται την επανειλημμένη εισαγωγή σωληνίσκων αερισμού και τελικά θα χρειαστεί να αποφασιστεί η αναγκαιότητα ενός πιο μόνιμου τύπου σωληνίσκου. Αυτό δεν χρειάζεται πολύ συχνά, αλλά όταν ο τυμπανικός υμένας γίνεται λεπτότερος και εμφανίζει εισολκή ή κολλά πάνω στον άκμονα και τον αναβολέα, αυτή η θεραπευτική τακτική βοηθά στην πρόληψη της χρονιάς βλάβης στον τυμπανικό υμένα και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αναστρέψει τις μεταβολές που έχουν επέλθει.